Dag iedereen Wij hebben jullie hulp nodig. In Lier ontvouwt zich voor onze ogen immers een menselijk drama. Een drama dat – doelbewust en onttrokken aan elke vorm van democratische controle en debat – vanuit schimmige achterkamers wordt geregisseerd door niet-verkozen getrouwen van N-VA en Open VLD die door hun respectievelijke partij werden benoemd tot bestuursleden van de Lierse Maatschappij voor Huisvesting. Een drama ook dat zich de volgende maanden en jaren – indien we het via democratisch en publiek verzet geen halt weten toe te roepen – niet enkel in de ‘pioniersgemeenten’ Antwerpen, Hamme en Lier zal voltrekken, maar als een uitdijende olievlek alle Vlaamse steden en gemeenten dreigt te besmeuren.  

Omdat ze over onroerend goed in het buitenland beschikken, worden in Lier dit najaar 25 gezinnen uit hun sociale woning gezet. De vele duizenden reacties op gesponsorde berichten van N-VA op sociale media logen er niet om: ‘operatie grote kuis’ deed de achterban haast kirren van plezier. Als een heuse trofee ‘sieren’ deze uithuiszettingen – die hoofdzakelijk gezinnen met Turkse migratiewortels treffen – ook de cover van het lokale afdelingsblad van N-VA. Inclusief een foto van Vlaams minister van Wonen Matthias Diependaele en de drie afgevaardigden van N-VA in de raad van bestuur van de Lierse Maatschappij voor Huisvesting, samen haast glimmend van trots. Alsof de menselijke en sociale ellende die schuilt achter de uithuiszetting van deze 25 gezinnen hun werkelijk geen moer kan schelen. 

Wij stellen ons fundamentele vragen bij dit dossier en kunnen niet uitsluiten dat deze 25 gezinnen ten prooi vielen aan een politiek-strategisch geïnspireerde heksenjacht.

1. In een gezonde rechtsstaat gaan we uit van de onafhankelijkheid en de onpartijdigheid van de rechterlijke macht.

Een blik op de samenstelling van de raad van bestuur van de Lierse Maatschappij voor Huisvesting – eindverantwoordelijke voor de genomen beslissing tot uithuiszetting en dus rechter in dit dossier – leert dat dit allerminst het geval is.

De Lierse meerderheidspartijen N-VA en Open VLD (die bij de lokale verkiezingen van 2018 met een minderheid van de stemmen een meerderheid van de zetels behaalden, maar dat terzijde) besloten immers om de verzamelde oppositie geen enkele afgevaardigde te gunnen in die raad van bestuur.

De beslissing tot uithuiszetting werd met andere woorden genomen door een tribunaal dat qua politieke vertegenwoordiging eenzijdig bestaat uit ‘rechters’ met een lidkaart van N-VA en Open VLD.

2. In een gezonde rechtsstaat aanvaarden we dat macht altijd tegenmacht behoeft.

In het geval van de Lierse Maatschappij voor Huisvesting wordt de oppositie haar controlerecht echter bewust ontnomen. In zeer verregaande mate overigens:

• Met de bescherming van de persoonlijke levenssfeer van de 25 getroffen gezinnen als cynische dekmantel, wordt aan ons als verkozen raadsleden inzage geweigerd in de concrete dossiers die aanleiding gaven tot de beslissing tot uithuiszetting (een inzagerecht dat overigens onbegrensd is mocht het individuele OCMW-dossiers betreffen).

• In de schoot van de Lierse gemeenteraad van zowel maart als april weigerden N-VA en Open VLD omtrent dit dossier bovendien in debat te treden met de oppositiefracties. Elke fractie mocht weliswaar één vertegenwoordiger afvaardigen naar een informele commissie achter gesloten deuren, maar ook daar beperkte de toelichting zich tot een algemeen kader en werd geen inzicht geboden in de concrete dossiers. Een weinig gesmaakt zoethoudertje, kortom.

• Op één iemand na, behaalde niemand van de door N-VA en Open VLD afgevaardigde bestuurders van de huisvestingsmaatschappij bij de laatste lokale verkiezingen voldoende stemmen om tot raadslid verkozen te worden. Verkozen politici kregen in Lier dus nog geen enkele vorm van inzage in 25 zwaarwichtige individuele dossiers waarover niet-verkozen politici zonder enige vorm van controle of kritische tegenspraak beslisten.

3. In een gezonde rechtsstaat staan sancties altijd in verhouding tot begane overtredingen.

Of dit principe in deze dossiers gerespecteerd wordt, kunnen we gezien het feit dat ons als raadsleden geen inzage wordt geboden helaas niet beoordelen.

Dat de ideologisch eenzijdige samenstelling van het tribunaal en het totaal ontbreken van enige vorm van tegenmacht ons zorgen baren, benadrukten we hierboven al.

Maar er is meer dat het wantrouwen voedt. Onder de gesanctioneerde gezinnen zouden zich – we kunnen om de gekende redenen niet anders dan met twee woorden spreken – immers gezinnen bevinden wiens buitenlands onroerend goed naar Belgische normen nauwelijks waarde heeft, laat staan dat het opbrengst uit vermogen zou genereren. Gezinnen ook die dat onroerend goed delen met broers en zussen. Gezinnen tenslotte die niet over onroerend goed beschikten op het moment dat ze hun sociale woning betrokken, maar het later verwierven via erfenis en zich niet of nauwelijks bewust waren van hun overtreding. Lees hieromtrent zeker ook het schrijnende artikel van onderzoeksjournalist Douglas De Coninck in De Morgen.

“Allemaal goed en wel, maar het blijft een overtreding die sanctionering verdient”, zou u kunnen denken. Welnu, wij delen die mening. Maar of de zwaarst mogelijke sanctie die een sociale huisvestingsmaatschappij kan treffen – uithuiszetting en de volledige terugvordering van het in de loop der jaren toegekende sociale voordeel – in al deze 25 dossiers opweegt tegen de begane overtreding, daarover vormen we toch graag pas een mening na volledige inzage in deze dossiers. Nogmaals, dat ons dit geweigerd wordt, is niet bevorderlijk voor het vertrouwen.

4. In een gezonde rechtsstaat worden gelijke gevallen gelijk beoordeeld.

Wie over onroerend goed in binnen- of buitenland beschikt, is in overtreding met de wetgeving inzake sociale huisvesting. Die wetgeving kwam tot stand omdat we niet onterecht aanvoelen dat sociale voordelen maar beter voorbehouden blijven voor gezinnen of alleenstaande die over onvoldoende middelen beschikken om een huis op de private markt te huren of te kopen. 

Het gekke aan die wetgeving is evenwel dat vermogen verengd wordt tot onroerend goed. Wie – bijvoorbeeld als gevolg van een erfenis – €500.000 op een spaarboekje heeft staan, kan in alle legaliteit sociale huurder zijn. Wie in een desolaat gebied in pakweg Turkije over een ruïne met een waarde van €5.000 beschikt, kan uit zijn sociale huurwoning ontzet worden en in sommige gevallen tienduizenden euro aan sociaal voordeel dienen terug te betalen.

Of nog: u erfde een huis, verkocht dat meteen en plaatste het geld op een spaarboekje? U bent een legale sociale huurder. U behield datzelfde huis met zussen en broers en hebt geen geld op uw spaarboekje? U bent een illegale sociale huurder aan wie bovendien de zwaarst denkbare sanctie wordt opgelegd.

Een vermogenskadaster dat naast onroerende goederen ook financiële en roerende goederen in kaart brengt, zou een eind kunnen maken aan deze grove ongelijke behandeling van vermogenstypes. Laat het nu net N-VA en Open VLD zijn die op federaal niveau tekeergaan als een duivel in een wijwatervat in hun strijd tegen zo’n vermogenskadaster.

5. In een gezonde rechtsstaat tot slot vormt de grondwet geen vodje papier.

Het recht op een behoorlijke huisvesting is vastgelegd in artikel 23 van de Belgische Grondwet. Van een sociale huisvestingsmaatschappij zou je verwachten dat zij vooroploopt om deze inspanningsverbintenis te realiseren.

Niet zo in Lier. Want tot onze verbijstering stelden we vast dat het OCMW van Lier voorafgaand aan de beslissing tot uithuiszetting op geen enkele manier geconsulteerd werd over de mogelijk nefaste sociale gevolgen die dit voor deze 25 gezinnen met zich mee zal brengen. Wellicht bevinden niet alle 25 gezinnen zich in een sociaal kwetsbare positie, maar informele contacten leren ons dat dit voor een aantal onder hen wel degelijk het geval is.

Dat de beslissing tot uithuiszetting niet gepaard ging met een sociale risicoanalyse in samenspraak met het Lierse OCMW is een daad van onbehoorlijk bestuur. Het verraadt bovendien een politiek-strategisch gedreven gretigheid als primaire drijfveer van de genomen beslissing.

In ethisch bijzonder complexe dossiers als deze – die een dramatische impact hebben op de betrokkenen – blind vertrouwen op zeer verregaande macht uitgeoefend door niet-verkozen politici die zich eenzijdig aan de rechterzijde van het politieke spectrum bevinden, is aan ons niet besteed. Het zou in een gezonde rechtsstaat aan niemand van ons besteed mogen zijn.

Enkel met steun van velen zijn we in staat om ‘operatie grote kuis’ – vandaag in Lier, morgen in uw gemeente of stad – een halt toe te roepen. Geven jullie mee ruchtbaarheid aan onze verontwaardiging door deze open brief te delen?

Waarvoor onze welgemeende dank.

Geert Marrin & Katrien Vanhove

Raadsleden Groen-Lier&Ko

Dominic Van Oosterwyck

Deskundige armoedebeleid en lid van het Bijzonder Comité voor de Sociale Dienst Stad Lier